Poel van der, Klaas
Onder de grafplaat die oorspronkelijk rustte op de grafkelder van de familie Van der Poel lagen 5 personen te begraven. Dat waren Klaas van der Poel (fabrieksarbeider, 1826-1897), diens vrouw Sophie de Man (1835-1920), hun op jonge leeftijd overleden zoon Arie (beroep: brievenbesteller, 1869-1895), hun tweede zoon Karel Jan (van beroep ‘bordenwascher’, 1872-1912) en diens vrouw Tijmentje van Ojik (1871-1927).
De op 2 april 1826 geboren Klaas van der Poel was een zoon van de wolkammersknecht Kornelis van der Poel (1801-1881) en de spinster Willemijntje Vonk (1795-1842). Beide ouders woonden bij zijn geboorte op het adres Verlaat nr. 92. In de geboorteakte is te lezen dat de aanwezige getuigen, de wolkammers Kornelis van Burken en Otto Klomp beiden verklaard hadden ‘niet te kunnen schrijven.’ Vandaar dat de akte alleen werd ondertekend door de vader, alsmede door burgemeester J. Smith.
STAATSCOMMISSIE ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN 1892
Klaas van der Poel werkte lange tijd op de ‘Groote Fabriek’, de Veenendaalsche Stoomspinnerij – en Weverij. Op zaterdag 20 augustus 1892 is hij één van de in totaal 13 Veenendalers die worden ondervraagd door de Staatscommissie die op last van de regering en de Tweede Kamer onderzoek doet naar de naar de arbeidsomstandigheden in de fabrieken in ons land. Van der Poel is dan 66 jaar oud, en werkt nog elke week 66 uur in de katoenfabriek, 6 dagen van 11 uur.
De onderzoekscommissie van de regering trekt in 1892 het hele land door om in fabriekssteden en -dorpen uit te zoeken en op te schrijven hoe het ervoor staat met de fabrieks- en veenarbeiders. De commissie was 2 jaar eerder ingesteld om te onderzoeken of het ‘Kinderwetje van Van Houten’ uit 1874 wel werd nageleefd. In die wet werd bepaald dat kinderen pas vanaf hun 12e jaar in de fabrieken mochten werken. Deze ‘Wet houdende maatregelen tot het tegengaan van overmatigen arbeid en verwaarlozing van kinderen’ was ingevoerd, omdat rond 1870 kinderen vaak nog met 8 of 9 jaar naar de fabriek gingen.
Op zaterdag 20 augustus 1892 bezoekt de commissie Veenendaal. Van de 13 ondervraagden verdienen er 4 hun brood bij de VSW. Behalve Klaas van der Poel waren dat de 53-jarige bedrijfsleider Thomas Spencer Elce (zie ook de webpagina ‘Geschiedenis’), de 14-jarige katoenwever Johannes Kloos en de 16-jarige winderij-arbeidster Francina Prattenburg. De commissie die in Veenendaal op bezoek is bestaat uit het katholieke Tweede Kamerlid dhr. M.J. Kolkman (notaris van beroep), de steenfabrikant S.M. van Wijck (werd later ook lid van de Tweede Kamer), dhr. W.H.J. Roijaards (schoolopzichter in het district Rhenen, woonachtig in de stad Utrecht), en dhr. G.H. Emants. Secretaris is dhr. Heyligers, ‘Oost-Indisch rechterlijk ambtenaar met verlof’.
Wat bij de verslagen van de vraaggesprekken opvalt is dat de ondervraagden die behoren tot de lokale elite ( burgemeester en kasteeleigenaar L.H.J.M. van Asch van Wijck, de Hervormde predikant G. Nijhuis en de 27-jarige Wolfine van der Schans, lid van liefdadigheidsinstelling Dorcas) een veel positiever beeld geven van het leven van de fabrieksarbeiders dan de leden van de ‘werkende klasse’ zelf. De antwoorden van de ervaren en geschoolde arbeider Klaas van der Poel (‘katoenkeurder’) zitten er een beetje tussen in: de vraag is achteraf of hij helemaal vrijuit heeft kunnen spreken, met enkele zoons die ook op de VSW werkten. Hieronder het verslag dat secretaris Heyligers opmaakte voor de regeringscommissie en de Tweede Kamer:
VERSLAG VAN HET INTERVIEW MET KLAAS VAN DER POEL, 66 JAAR, ARBEIDER BIJ DE VSW
Bijlagen
- Tekst grafsteen Familiegraf K. van der Poel
- Index Grafkelder Familie K. van der Poel
- Geboorteakte Klaas van der Poel 1826
- Geboorteakte Sophia de Man 1835
- Huwelijksakte Klaas van der Poel 1866
- Geboorteakte Arie van der Poel 1869
- Geboorteakte Tijmentje van Ojik 1871
- Geboorteakte Karel Jan van der Poel 1872
- Huwelijkakte Karel Jan van der Poel 1895
- Overlijdensakte Arie van der Poel 1895
- Overlijdensakte Klaas van der Poel 1897
- Overlijdensakte Karel Jan van der Poel 1912
- Overlijdensakte Sophia de Man 1920
- Overlijdensakte Tijmentje van Ojik 1927